Filmer, Schrijver, Belhamel-Intellectueel, Cosmopoliet
juli 2008
Reizen veronderstelt het opdoen van nieuwe ervaringen, het zien van andere invalshoeken, want "Iemand die weinig reist, denkt dat zijn moeder de beste kok is." (Ganda - Oeganda). Wat is het mooi als het aanboren van onbekend cultuurgoed dan ook lukt.
Hoewel maar vijf dagen in Turkije, (waarbij in totaal binnen dat land 1470 kilometer zijn afgelegd,) kan er ronduit gezegd worden dat het een schitterend land is, waar duizenden jaren aan cultuur en beschaving zich overal laten gelden, en dat de mensen er bijzonder vriendelijk, aardig en behulpzaam zijn.
Oké, de bureaucratie is er verstikkend, maar daarin staat Turkije helaas niet alleen in deze wereld.
Ook qua film loopt Turkije voorop: het werk van fotograaf Nuri Bilge Ceylan is verplichte kost voor een ieder die het medium film een warm hart toedraagt. (Zijn kunst is zo prachtig dat het binnenkort een eigen 'In Ze Spotlight' zal krijgen.)
-"Oh, jullie kennen Bilge Ceylan ?!", roept Levent, onze contactpersoon, uit.
"Nou ja, iemand die 4x genomineerd is voor een Gouden Palm, die kent de hele wereld toch wel, mag ik aannemen..."
-"Ik ben erg benieuwd naar de laatste nieuwe van Ceylan, ik hoor er ... van alles over. Een prachtige film, maar meer een film dan al zijn anderen. De kunstenaar wordt een cineast, de film zuigt hem binnen en laat hem niet meer grenzeloos zijn."
"Dat is jammer !"
-"Nou ja, het is maar van horen zeggen, hè. Maar ik ben wel erg benieuwd... Kennen jullie Fatih Akin soms ook ?"
"Eh... Wie ?"
-"Fatih Akin, Gouden Beer gewonnen in Berlijn 2004; Gouden Palm Nominatie in 2007. Eentje maar, niet vier. Al heeft hij wel Best Screenplay in Cannes gewonnen."
"..."
FATIH AKIN is met zijn 35 jaar een nog jonge cineast van Turkse komaf, die geboren en getogen is in Hamburg.
-"Toen hij naar Turkije kwam voor GEGEN DIE WAND- dat is de film waarmee hij de Beer won, de Engelse titel is HEAD-ON - sprak hij, zeg maar gewoon slecht Turks. Maar tijdens één enkele productie heeft hij de taal vloeiend onder de knie gekregen. Erg knap als je regisseur, schrijver en producent bent, dan heb je toch wel genoeg aan je hoofd op een filmset, zou je denken. Het is een bijzondere vent, gek, geniaal, en erg leuk.
Wat een energie ook. Begon als klein jongetje al verhalen en scripts te schrijven, de man is een belhamel-intellectueel."
"Dat zijn de leukste !"
Levent lacht schalks en knikt instemmend.
-"Het is zonder meer de leukste productie waar ik ooit aan meegewerkt heb. Opgehemeld tot het uiterste, beticht van nihilisme -wat in het begin van de film best wel waar is- en van minachting voor conventie."
"Dat laatste is juist fantastisch !"
-"Jaja, er zijn er zelfs die hem van pornografie hebben beticht, maar dat is pas echt onzin. HEAD-ON is een cannonball run die je meesleept tot het einde; iedereen spreekt maar over Griekse tragedies als ze het over Akin hebben, maar ik denk eerder aan Shakespeare. Sir William, anno nú. En eentje die zijn blik richt op meerdere continenten tegelijk. Dat is wel zo verfrissend."
Dat de wereld steeds kleiner wordt, bleek maar weer toen we dezelfde avond via internet in de hotel-lobby drie van Akin's films op dvd konden bestellen bij Play.com, de grote Britse etailer. Later zou blijken dat GEGEN DIE WAND (2004) ook in Nederland te vinden is, al is dat vooralsnog wel de enige Akin-titel die hier te lande gevonden kan worden.
En dat is erg jammer.
Bij thuiskomst lagen de drie films al op ons te wachten, en subiet hebben we THE EDGE OF HEAVEN, oftewel AUF DER ANDEREN SEITE (2007) bekeken. Of beter: ondergaan.
Wat een fabuleus mooie en goede film !
Een enorme ervaring, waarin invloeden van Griekse tragedies zich voegen naar moderne politieke thema's, generatiekloven ontstaan waarna het o zo moeilijk is om die weer te overbruggen, waarin mensen van elkaar houden en sterven en domme fouten maken, zoekende zijn naar hun eigen plekje op aarde ...
De film is zo complex, en wordt toch zo rustig gebracht, in een fraai tempo dat nooit jachtig wordt of nerveus.
Geweldige film, waar het eigenlijk onmogelijk is om één dingetje er uit te lichten. En toch gaan we dat doen: HANNA SCHYGULLA, speelt de Duitse moeder in het verhaal.
Schygulla is één van onze top drie actrices aller tijden, tesaam met Anna Magnani en Romy Schneider - voor wie onder u nog geen kennis heeft genomen van Hanna, onderga dan alstublieft-alstubliéft éérst LA NUIT DE VARENNES (1982) van fenomeen Scola. Daarna heeft u altijd nog ruim de gelegenheid om op dvd te ontdekken waarom Hanna Schygulla de muse was van Rainer Werner Fassbinder.)
In zijn TAGESBUCH EINES FILMREISENDEN (2007)- te vinden als extra op de 'Edge of Heaven'-DVD vertelt Akin echter: "Ik wilde persé met Hanna Schygulla werken maar de eerste dagen op de set dacht ik, dit is het niet. Het klopt niet. Het werkt niet.
Tot we de rushes zagen...
We werden allemaal uit onze stoelen getild: eenmaal gevangen in het beeld van de camera bleek pas wat voor een uitstraling ze had. Wat een voorkomen, wat een uitstraling, wat een prestatie !"
Zoals Ian Holm, ook alweer zo'n geweldenaar van het acteer-vak, heeft gezegd: de acteur moet het zíjn, woorden doen er niet toe, je moet het zijn en voelen. Eigenlijk gaat het alleen om de ogen.
Overigens blijkt uit Akin's opmerking óók, en de beelden in zijn TAGESBUCH... bevestigen het, dat hij niet de verderfelijke gewoonte heeft om als regisseur achter een monitor te blijven plakken.
Hij zit en (vooral) staat overal bovenop !
Akin's bedenkingen aangaande het spel van Schygulla lijken trouwens erg op wat de jonge Ornella Muti aan verwijten kreeg. Muti was net geen 15 jaar oud toen ze als een donderslag bij heldere hemel wereldberoemd werd vanwege haar hoofrol in Damiano Damiani's LA MOGLIE PIU BELLA / THE MOST BEAUTIFUL WIFE (1970). Op de set maakte men zich vele jaren ernstige zorgen over haar acteer-werk, en telkens weer bleken de rushes wondermooi te zijn.
Zou het soms 'iets Europees' zijn ? Of kunnen de glamour stars van Noord-Amerika hier ook last van hebben ? Gaat het enkel bij actrices op, of kan het iedereen voor de camera overkomen ?
Het geeft te denken, of misschien is dit meer een kwestie om kalm en lang over te mijmeren...
Natuurlijk wordt Akin sinds THE EDGE OF HEAVEN vergeleken met Fassbinder, wat Fatih met gepaste bescheidenheid afhoudt.
"Hanna Schygulla vertelde mij dat het bij Fassbinder onmogelijk was van het script af te wijken. Bij mij mogen acteurs alle kanten opgaan, zolang dat ze dichterbij hun karakter brengt. Maar ik doe dan ook drie jaar over een film; in dezelfde tijd zou Fassbinder er wel tien gemaakt hebben."
Ook wordt gezegd dat Akin een kruising tussen Wenders en Kusturica zou zijn.
Dat lijkt me onmogelijk, want Emir Kusturica is even geniaal als uniek. En eigenlijk geldt hetzelfde voor Fatih Akin.
Máár, zegt hij zelf, Wim Wenders is wel dichtbij. Ze geven les op dezelfde universiteit, kijken met Duitse blik naar andere landen. En tonen ons hoe ontheemd de mens kan raken in deze wereld
De superbe prestatie van hoofdrolspeler Birol Ünel in GEGEN DIE WAND staat op dezelfde hoogte als de klassieke glansrol van Harry Dean Stanton in PARIS, TEXAS (1984).
O la la wat zijn we in goed gezelschap !
Hierbij willen we overigens geen moment de fabuleuze Sibel Kekilli met haar hoofdrol in deze HEAD-ON tekort doen !
Terwijl we ondertussen omstebeurt de soundtracks op CD van THE EDGE OF HEAVEN én CROSSING THE BRIDGE... draaien, hebben we het nog steeds niet gehad over de muziek in het werk van Fatih Akin. Terwijl dat zo belangrijk is. Het is onvergeeflijk maar we hebben het zelfs niet over zijn muziek-documentaire gehad. Die is wondermooi, en houd je op het puntje van de stoel. We gaan er graag op terugkomen. Daarvoor moeten we echter wachten op de CD's die we na het bekijken van CROSSING THE BRIDGE: THE SOUND OF ISTANBUL (2005) hebben besteld, maar pas aan het eind van deze zomer zullen gaan binnenkomen.
Want zeg nu eerlijk, het is toch razend spannend om te ontdekken dat er musici zijn wier werk hoogte -en dieptepunten in miljoenen levens hebben begeleid, terwijl wij ze helemaal nog niet kennen !
Slap, maar desalniettemin de waarheid, herhalen we hier om ons ervan af te maken de tagline van CROSSING THE BRIDGE... : 'Wat Buena Vista Social Club is voor Cuba, is Crossing The Bridge voor Istanbul'.
Hé, komt daar niet per ongeluk een Wim Wenders titel voorbij ?
We kunnen nog uren praten over Fatih Akin. Dat willen we ook zo graag. Er is nog zoveel te vertellen. Dat de karakters in zijn films allemaal zo echt zijn, bijvoorbeeld. Er is niemand bigger than life in Akin's werk. Zijn films TONEN en vertellen niet. Dan ben je een waar cineast !
Akin heft nooit een vingertje, is nergens belerend. De wereld die hij toont is eerlijk.
En als je dat kan, dan ben je een geniaal schrijver, een ware zoon van Gustave Flaubert. Dit boegbeeld van het literaire proza riep ooit uit: "Madame Bovary, dat ben ik !"
Het staat vast dat Fatih Akin hetzelfde kan zeggen over zijn protagonisten.
Nog een kort nawoord: uit interviews blijkt dat Akin de blik richt op Noord Amerika.
En dat hij een Billy Wilder fan is. Dat laatste horen we natuurlijk heel erg graag !
Akin: "Het was instinct dat me door GEGEN DIE WAND heen voerde. Comedy is veel moeilijker. Dan komt alles aan op timing."
Gezien de drie films die we van hem hebben mogen ondergaan, en rijkhalzend uitkijkend naar IN JULY dat er nog aankomt, durven we zonder meer te zeggen dat Fatih Akin zich geen zorgen hoeft te maken aangaande timing. Want telkens weer neemt hij de kijker mee in een achtbaan-race, en toch is het tempo van zijn films nimmer jachtig of gehaast.
Dat is razend knap.
tekening van de hand van Nico Den Dulk©